Bakıda Qız Qalasının yanında müqəddəs həvari Varfolomey kilsəsi

1892 - 1936

14 sentyabr 1892-ci ildə Müqəddəs Xaçın ucaldılması bayramı günündə Nikolay kilsəsində keşiş A.İ.Yunitski və bütün kilsə əhli tərəfindən qubernator V.P.Roggenin və xeyli sayda dindarın iştirak etdiyi liturgiya icra edildi. Zöhr mərasimi başa çatdıqdan sonra keşiş Aleksandriyski ata 1815-ci ildə əsası qoyulmuş, hazırda yerində kilsə keşişinin təşəbbüsü və Gürcüstan  Ekzarxı zati-aliləri Palladinin icazəsi ilə tikilmiş Varfolomey kilsəsinin yerləşdiyi Bakıda ilk pravoslav kilsəsinin xaç və təntənəli təqdis edilməsi haqqında xütbə söylədi. Moizə başa çatdıqda kilsə prosessiyası, qubernator və xalq kütləsi kafedraldan kilsəyə doğru yürüşlə yola düşdü. Kilsəyə gedən yolda bayraqlar dalğalanırdı. Kilsədə su təqdis etmə və uzun illər imperator, vəliəhd şahzadə və bütün hökmdar evi, həmçinin kilsənin inşaatçısı Edel və bütün ianədarlar üçün dua mərasimi keçirildi.

Kilsə 1892-ci ildə qaladakı “qaranlıq sıralar” adlanan yerdə tikilməyə başlandı. O, elə həmin ildə şəxsi ianələr hesabına tikilib başa çatdırıldı və Bakıda imanı uğrunda ilk öldürülmüş Həvari Məsih Varfolomey adına həsr olundu. Onun tikintisi 2000 rubla qədər başa gəldi. Bu, ilk məqtul həvari Varfolomeyin təsviri və digər ikonaların olduğu kiçik bir kilsə idi. Kilsə memar İ.V. Edelin layihəsinə əsasən rus üslubunda tikilmişdir. Kilsənin üzərində güzgülü xaç qoyulub. Kilsədə  ikona və broşuralar üçün anbar var idi. Kilsə hər gün səhərdən axşama qədər açıq olurdu. Bakıda köhnə (birinci) kilsənin əvvəllər olduğu yerdə ibadətgah ucaldılmış və orada keçmiş kilsənin ikonostasından üç təsvir qalmışdır.

Rəvayətə görə, bu yerdə, Qız qalasının ətəyində, miladın 71-ci ilində Həzrət İsa Məsihin şagirdlərindən biri olan Varfolomey ölüm şərbətini içdi, məhz onun nəsihətindən sonra itaətkar həvarilər bütün ölkələrə dağıldılar.

Müqəddəs həvari Varfolomey İncil müjdəsini özü ilə Kiçik Asiyadan keçirdi, Hindistandan keçdi və Xvalınsk (Xəzər) dənizinin sahilində Albanopol şəhərində - Ağbak (yəni Bakıda) öyrətmək üçün çarmıxa çəkildi, lakin davam etdi. təbliğ etmək. Sonra onun dərisini soydular və hələ də nəfəs alarkən başını kəsdilər. o böyük əzablara məruz qaldı. Müqəddəs həvari Varfolomey ölüm şərbətini bu cür qəbul etdi.

Kilsənin divarındakı xatirə mərmər lövhəsində deyilirdi ki, “Bu yerdə Məsihin 12 şagirdindən biri, müqəddəs Həvari Varfolomey Məsih üçün canını verdi”.

Müqəddəs Həvari Varfolomeyin şərəfinə tikilmiş ibadətgah 1936-cı ilə qədər qalırdı. Sonra dağıdıldı və ondan yalnız bünövrəsi qaldı.

Hazırda dağıdılmış kilsənin bünövrəsi üzərində hər il iyunun 24-də səhər Bakı yeparxiyasının himayədarı olan həvari Varfolomeyin anım günündə dua mərasimi keçirilir.

Mənbələr:

1. A. İ. Yunitski. Bakı quberniyasının kilsə və prixodlarının tarixi. (1815 - 1905)

2. “Kaspi” qəzeti, 1892, № 198

Müəllif: S. Koltunov